Disco Booth Algorithm stoplicht systeem-analyse voor rood-runners Lopend van mijn huis naar de Supermarkt kom ik langs een stoplicht wat zelden op groen staat. Voor voetgangers is de wachttijd voor groen licht tergend lang, en de tijd die je hebt om over te steken kort. Dit leidt tot veel gezucht, en soms tot een gesprekje met een mede-wachtende. "Springt dit ding ook wel eens op groen?" - "Na de auto's van links" zeg ik dan. Ik vraag me wel eens af hoe het moet zijn voor een bejaarde met rollator om dagelijks op deze plek een sprintje te moeten trekken. Ikzelf verbeeld me dat ik alle minuutjes bij elkaar opgeteld een paar dagen per jaar voor dit stoplicht sta. Meestal loop ik door rood omdat ik het zat ben om te wachten. U kent dit stoplicht. Er zijn er zoveel van dat de kans is groot dat er zich bij u in de buurt ook een bevindt. De truuk van het door rood lopen is eenvoudig. Het stoplicht draait namelijk 24 uur per dag zijn programma af als een LP die vastzit op een kras (of een CD voor diegenen die niet weten waar ik het nu over heb). Het is een druk kruispunt en het nachtprogramma is exact hetzelfde als het dagprogramma, alleen twee keer zo snel. Eerst mogen de stadsbussen van links en rechts gaan rijden op hun eigen busbaan. Daarna komen de auto's van links, dat duurt lang omdat het een grote verkeerstroom is en er wordt regelmatig hard nog net door rood gereden. Hierna komt het kruisende verkeer inclusief voetgangers. Halverwege belandt je als voetganger dan op een piepklein vluchtheuveltje, wat dikwijls propvol staat en geen ruimte biedt voor bijvoorbeeld een moeder met kinderwagen, om te wachten voor het afslaande kruisende verkeer. Voor het laatste gedeelte van de oversteek moet je nog eens een halve minuut wachten. Voor mensen die weten naar welke verkeersstroom je hier moet kijken is een oversteek door rood goed te doen. De ellende is wel dat een Publex-straatreclamebord het zicht op deze verkeerstroom grotendeels belemmert, dus je moet je hier goed opstellen en langs de reclame naar het aankomende verkeer verderop kijken, een gaatje vinden, de auto onthouden, en zodra deze passeert jezelf naar voren gooien. Het komt hier ook vaak voor dat mensen niet eens zien dat het tweede licht op rood staat, of met de Publex-reclame als een bord voor hun kop een gokje wagen.  Een kruispunt is een machine om verkeersstromen te reguleren. In de hierboven omschreven machine heeft de programmeur toch echt een steekje laten vallen. Voetgangers en fietsers zijn altijd bezig de stoplichten op hun vaste routes te kraken; het programma van de machine uit hun hoofd te leren en te zoeken naar momenten -pauzes- en voorwaarden om toch eerder te kunnen oversteken. De Archilleshiel van elk stoplicht is namelijk de herhaling; na 10 keer goed opletten weet je het wel. Wanneer je het programma van de machine uit je hoofd kent, kun je oversteken in de pauzes tussen de verspringende lichten, of gaten in de verkeersstomen. Het is een riskante hobby, maar vrijwel iedereen doet het. In het voorbeeld hierboven kun je oversteken wanneer de busbanen mogen rijden, maar er van beide kanten geen bus aankomt (je kijkt dan naar de kleine witte lichtjes - het groen voor de bussen - hoog boven je hoofd bij de andere stoplichten), of daarna wanneer het verkeer van links op oranje-rood springt, maar er niets aankomt. De twee busbanen aan weerszijde van de eerste oversteek zijn ook in etappes te nemen. Je staat dan even te wachten op de voorbumbers van twee rijen gefrustreerde automobilisten die niets liever willen dan dat hun licht op groen springt zodat ze je van de sokken kunnen rijden. Op dit moment plagerig gaan staan gapen of sms-sen levert dikwijls getoeter of schijn-optrek bewegingen op van snelwegridders. Daarna volgt het Publex moment, en op de terugweg is alles natuurlijk in omgedraaide volgorde. In elk geval vraagt het een moment van concentratie, het hoofd af en toe schuin in de nek gooien om te kijken naar de stoplicht-configuratie en een over-de-horizon besef van het aankomende verkeer. (kennis van de stoplicht-ritmes verderop is hierbij ook welkom.) Dergelijke illegale oversteek-programma's bestaan alleen in de geheugens van de lokale stoplicht-kenners. Deze fictief parallel draaiende stoplichtprogramma's noem ik "Disco Booth Algorithms" (disco vanwege de flikkerende lichten) en elk stoplicht heeft zo’n schaduwprogramma. De lokale kenners (hackers) zijn te herkennen aan hun geconcentreerde blik bij het stoplicht, het gefronsd heen en weer kijken naar de verre verkeersstromen en hun rustige en bedaarde wijze van door rood lopen of fietsen. Gestressd overstekende rood-runners zijn 'newbies' die het betreffende Disco Booth Algorithm nog niet zo goed kennen. Ook zijn er mensen die gebruik maken van de DBA-hackers; zij spotten een geconcentreerd kijkende - rustig overstekende persoon en maken gebruik van hun verkeersschaduw door gelijktijdig mee door rood te lopen (DBA-wanna-bies). Dit is elke keer een gok; een newbie volgen kan tot zware verwondingen leiden en valt niet aan te raden, want je legt je leven in de handen van het DBA-besef van een ander; een vreemde. Ook maakt het nogal uit of je met de ander meeloopt of dat je de ander tegemoet komt vanaf de andere kant van de oversteekplaats; DBA-hackers nemen een oversteek soms in etappes dus het is vanaf de andere kant beginnend lang niet altijd veilig mee door rood te lopen. Sommige DBA hackers zijn echter ook erg bedreven in het spotten van mede DBA hackers in steden en bij stoplichten waar ze zelf niet bekend mee zijn. Zij lopen dan met een huppeltje mee op gebruik makend van de verkeersschaduw. Om wannabees te ontmoedigen kijk ik ze wel eens streng diep in de ogen. De meesten kijken dan betrapt en geschrokken terug. Soms krijg ik een knipoog. Ik vraag ze dan of ze bekend zijn met het Disco Booth Algorithm van dit stoplicht. De grappige reactie is dan dat ze het nog nooit zo hadden bekeken. Met mede DBA hackers heb ik soms lange uitwisselingen, want het is altijd leuk om het over newbies en wannabies te hebben, de als-dan's van andere DBA's door te spreken en sterke verhalen over uitzonderlijke situaties te vertellen. Lachen! Het is echter niet vol te houden van elk stoplicht waar je wel eens bent het Disco Booth Algorithm te onthouden. Sommigen zijn namelijk best complex en af en toe 'krap'. Ik schrik me vaak ook kapot van wannabies, want ik loop niet graag met het leven van een ander in m'n handen. Daarnaast zijn snelwegridders erg onvoorspelbaar en buitengewoon gevaarlijk. Met een of meerdere rood-runners tegelijkertijd kun je ook flink in de problemen komen; en dat is de 'standaard' DBA-logica-bom. Je staat raar te kijken als je plotseling een jou kruisende rood-runner treft en je allebei met je snuffert op het asfalt ligt op het moment dat er drie rijen auto's op groen springen. Een DBA-hacker-wizzard neemt dergelijke mogelijkheden mee in het Disco Booth Algoritme en zie je netjes voor rood wachten bij kruispunten waar de waarschijnlijkheid hoog is voor kruisende rood-runners. DBA's tóepassen is je voor enkele secondes in een anarchistisch moment onderdompelen. Ook je verzekeraar laat je in die paar seconden vallen. Sinds een paar jaar zijn op enkele kruispunten de rode mannetjes in stoplichten vervangen door oranje gevarendriehoekjes met uitroepteken. Volgens de programmeurs wordt dit toegepasd op plaatsen waar 'het kan'; daar waar de overstekende door naar links en rechts te kijken zelf kan bepalen wanneer hij of zij kan oversteken. Ik vraag me af wat de gehanteerde marges zijn voor dit 'kunnen'. Met een 'goed' (lees ruim de tijd) Disco Booth Algorithm kán oversteken namelijk ook, en net zo veilig als bij het oranje driehoekje. Eigen verantwoordelijkheid. Let wel; ik ben absoluut niet voor invoering van het oranje driehoekje op elk kruispunt. Sterker nog, ik ben hardstikke vóór het onmogelijk maken van Disco Booth Algoritmes! Een DBA bestaat bij de gratie van pauzes in het verspringen van lichten die net lang genoeg zijn om over te steken, momenten waarin alle verkeersstromen op elkaar wachten of gaten in of zelfs lege verkeersstromen (geen verkeer). Op een efficiënt kruispunt is het DBA zinloos omdat de marges te krap zijn voor zelfs een DBA-newbie om over te steken. Een oranje driehoekje heeft iets van 'Hey, zoek het zelf maar uit', en dat is exact wat een DBA-hacker doet, verstandig of niet. Het rode mannetje is in ieder geval duidelijk. Hoe efficiënt een stoplicht is wordt bepaald door de verkeersdiensten en verkeersadviesbureau's die ze programmeren. Hoe groot de kans is dat er mensen door rood gaan oversteken is geen factor in het bepalen van de efficiëntie. Bij het ontwerpen van een programma ('regeling') van een stoplicht spelen vooral verkeersintensiteit, capaciteit en cyclustijden een rol. Een zo snel mogelijke afwikkeling is hierin bepalend en leidt tot verschillen in de regelingen van ochtendspits, middagspits en daluren. Er wordt uiteraard gelet op mogelijke 'conflicten' tussen verkeersstromen bij het bepalen van een verkeersoplossing; bv. filevorming bij onvoldoende capaciteit. Ook kan een gemeente of provincie prioriteiten aangeven voor een regeling op basis van een beleidsplan; b.v. speciale voorrang voor openbaar vervoer. Om op tijd en kosten te besparen werken enkele verkeersadviesbureau's tegenwoordig ook met software die kan simuleren wat er gebeurd met een ontwikkelde of bestaande regeling onder verschillende omstandigheden. In deze simulaties wordt elke verkeersdeelnemer een blokje pixels op het beeldscherm van de verkeerskundige, elk blokje bestuurd door eigen (eenvoudige) regels. Heel veel van deze blokjes bij elkaar leveren al snel complexe en nauwelijks meer te verzinnen verkeersgedrag op waar de regeling -zo goed als het gaat- orde in brengt. Wanneer en hoe een stoplicht-regeling ophoudt te functioneren ('crashed') en er dus chaos ontstaat kan op deze manier in kaart gebracht worden. Het vakspecialisme van de verkeerskundige en alle politieke en technische randvoorwaarden is het wachtende blokje pixels op het scherm natuurlijk worst, en na 10 keer wachten voor hetzelfde licht weet'ie het wel. Even naar links en rechts kijken en dan oversteken met die hap... Ik vraag me af of de verkeerskundige dit ook kan programmeren. ------------- Het beschreven stoplicht is te vinden op het Velperplein in het centrum van Arnhem, op de oversteek met de Ir J.P. van Muylwijkstraat. Met dank aan de dienst Verkeer & Vervoer van de Gemeente Arnhem en bureau de Groot Volker voor achtergrondinformatie. Marten Terpstra ©2002 |